Marije Perik (32 jaar) is psycholoog en oprichter van Speak Life. In eerdere artikelen spraken we over hoe we vanuit ons geloof mogen kijken naar angst, schuldgevoel/schaamte en depressie (linkjes staan onderaan het artikel). Vandaag hebben we het over perfectionisme en je geloof. Wat is perfectionisme? Wat heeft het te maken met je identiteit? Wat wil God erin betekenen? En wat kunnen we doen om hier op een gezonde manier mee om te gaan?
Wat is perfectionisme?
“Het valt me op dat veel mensen zichzelf perfectionist noemen, terwijl ze dat niet zijn. Het is goed om ambitieus te zijn en dingen goed te willen doen. Perfectionisme is een stapje heftiger: je streeft het volmaakte na en stelt té hoge eisen. Je neemt geen genoegen met minder.” Uiteindelijk vis je altijd achter het net: je doel ligt buiten je bereik en je komt bedrogen uit, zegt Marije. “Het resultaat is dat mensen veel te lang over hun taken doen en zichzelf veroordelen over het resultaat. Dat geeft gevoelens van minderwaardigheid, een lager zelfbeeld, veel stress, angstgevoelens, schuldgevoelens en soms zelfs schaamte.”
Dat heeft ook impact op je leven. “Het effect van perfectionisme is dat je jezelf een juk oplegt. Het behalen van je doel wordt een ‘moeten’ en een ‘werken’ om je inzet als voldoende te beschouwen of om de situatie in controle te houden. Iets anders waar je mee worstelt kan zijn dat je feedback ontvangen lastig vindt. Als je fouten maakt schiet je in de verdediging. Bovendien kun je niet goed delegeren omdat je het zelf beter denkt te kunnen, en je durft eigenlijk geen toetsen of andere beoordeelde opdrachten meer te maken.
“Waardevolle aspecten moest ik summier benoemen, of helemaal weghalen. In mijn ogen vaak ten koste van de content.”
Zelf is Marije best ambitieus, maar niet perfectionistisch. “Ik heb een tijdje blogs mogen schrijven voor een organisatie. Daarbij mocht ik verbanden leggen tussen casussen en de psychologie.” Marije kon kilometers schrijven over de verbanden die ze zag in de beschreven situaties, maar om de blogs leesbaar te houden moest ze schrappen in de grootte van de teksten. “Waardevolle aspecten moest ik summier benoemen, of helemaal weghalen. In mijn ogen vaak ten koste van de content.” Een perfectionist zou alles tot in detail benoemd willen hebben en constant overwegen wat het belangrijkste is om te noemen. “Je bent daardoor veel langer bezig dan je van plan bent en bij het eindresultaat kun je mogelijk niet tevreden zijn, gewoon omdat je weet dat het beter had gekund en gemoeten.” Bovendien nemen perfectionisten het zichzelf kwalijk dat ze beslissingen maken lastig vinden, wat voor een lager zelfbeeld zorgt en meer stress tijdens het schrijven van het volgende artikel. Marije: “Je legt de lat steeds hoger voor jezelf.”
Wat zegt de Bijbel over perfectionisme?
“Allereerst zegt Jezus natuurlijk dat we onszelf geen nieuw juk moeten laten opleggen (Gal. 5:1). Je gaat hard werken om bevestigde te worden, daaruit haal je je je identiteit. Dat hard werken voor bevestiging is niet nodig: God heeft jou al lang geaccepteerd zoals je bent. Hij houdt zonder voorwaarden van je en je bent aangenomen als Zijn kind. Dát is je identiteit.” We zijn als mens geneigd dingen te verdienen, maar dat kan niet bij God. In Romeinen 9 (vers 30-33) lezen we zelfs dat mensen die genade proberen te verdienen, Jezus niet willen.
Tegelijkertijd kan God het ook waarderen als mensen dingen echt goed doen. “Over Daniël wordt geschreven dat hij iedereen overtrof. Hij blonk in alles uit, was betrouwbaar, integer, deed zijn werk goed en beging geen misstappen. Dat kon hij doen omdat er een ‘uitzonderlijke geest’ in hem was. Er staat nergens dat deze houding hem stress gaf, of dat hij naar perfectie streefde. Hij jaagde uitmuntendheid na.” En toen Jozef in de gevangenis zat, deed hij ook wat hem gevraagd werd, op een correcte manier. Marije vervolgt: “We zijn mensen die op aarde leven naar Gods standaarden en mogen daarmee Gods Koninkrijk hier op aarde alvast een beetje zichtbaar maken door het geestelijke te implementeren in het natuurlijke. Door te streven naar het geestelijke, datgene wat Leven geeft, kan de wereld (het natuurlijke) zien dat we anders zijn. We mogen met Koninklijke excellentie werken: niet vanuit eigen kracht en de angst om misschien te falen – want vanuit onszelf kunnen we het sowieso niet – maar vanuit de inzichten en kracht die we van de Heilige Geest ontvangen.”
Wat mag onze houding hierin zijn?
“Excelleren – uitblinken in iets – kan nooit ten koste gaan van iets anders. Je kunt best intensieve projecten hebben, maar dat mag niet je levensstijl worden. Je leven moet in balans zijn.” Werk mag er niet voor zorgen dat je geen aandacht meer hebt voor je gezin. We hebben voor beiden een verantwoordelijkheid gekregen. “Die verantwoordelijkheid mogen we nemen. Soms vraagt dat dat we ons gedrag aanpassen.”
“Als je God de gelegenheid geeft om jouw perfectionisme in handen te hebben, boetseert Hij dat tot excellentie.”
Hoe kunnen we dit veranderen?
“Mensen zeggen vaak over perfectionisme: ‘Dat moet je niet doen!’ Misschien moeten we in plaats daarvan leren zeggen: ‘Doe in plaats daarvan dit …’ Ga in gebed, nodig God uit in deze gevoelens en gedachten.” Wees oncomfortabel met iets wat in jouw ogen niet voldoende is – dat is misschien niet volmaakt, maar vaak wel genoeg. “Als je God de gelegenheid geeft om jouw perfectionisme in handen te hebben, boetseert Hij dat tot excellentie. Het wordt omgevormd van een gedachtepatroon tot eer van jezelf, naar een karaktereigenschap tot eer van God. Dat kan soms tijd nodig hebben.” Handvatten kunnen zijn:
- Gedachtepatronen veranderen door ze af te breken. Patronen zijn meestal niet accuraat in de situatie waarin je op dat moment zit. Probeer je bewust te zijn van irreële gedachten (soms ook leugens), en deze te vervangen met het Woord/ woorden van God. Dat is het breken van ‘bolwerken’ waar 2 Korinthe 10:4-6 over spreekt.
- Doelen leren stellen die ook daadwerkelijk haalbaar zijn.
- Relatieve waarde leren schatten van een bepaalde taak. Stel jezelf de vraag wat de waarde van deze activiteit is, ten opzichte van een andere activiteit. Als je ja zegt tegen iets, zeg je nee tegen iets anders. Weeg af of dat je waard is. Dit is een leerpunt waar je waarschijnlijk hulp bij nodig hebt. Ga erover in gesprek met vrienden, je partner of een therapeut.
- Je identiteit in Christus vinden. Mensen worstelen vaak met een lagere mate van zelfwaardering, omdat hun identiteit gebaseerd is op externe factoren – zoals perfectie of bevestiging. Als je wedergeboren bent, mag je dat vrij letterlijk nemen: je mag als een baby helemaal opnieuw opgroeien, waarbij God je wil opvoeden. Hij wil je nieuwe dingen leren en je bovenal laten ontdekken hoe Hij jou en jouw leven heeft bedoeld. Je mag oefenen en leren wat ‘goed’ of ‘fout’ is door te kijken naar de Vader. Als jij diep van binnen weet dat God de Enige is die jou werkelijk kan bevestigen in wie je bent, dan is het steeds minder belangrijk wat andere mensen van jou vinden.
- Vraag de Heilige Geest om je te helpen onderscheid te maken tussen excellentie en perfectie. Excellentie is je ambitie om dingen goed te willen doen omdat je het Koninkrijk representeert. We willen onze Koninklijke familienaam in ere houden. Perfectie is het streven naar volmaaktheid, omdat we onze eigen naam hoog willen houden.
Linkjes voor verdere verdieping:
Marije deelde met ons over het belang van leven spreken. Daarnaast bouwen is ze onderdeel van een dossier over God en psychologie: